مسعود بُربُر، روزنامه قانون- قدیمیترین بقعه تاریخی استان چهارمحال و بختیاری که در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است تا یک قدمیتخریب کامل پیش رفت. بیلهای مکانیکی و پیکورها اطراف آن را تخریب کردند که خود بنا نیز از لرزش فعالیت این دستگاهها آسیب دید.
آن گونه که مدیر پایگاه میراث فرهنگی قلاع تاریخی چهارمحال و بختیاری به «قانون» میگوید امامزاده حمزه بن علی در شهر بلداجی از نظر فرهنگی جایگاه ویژهای بین مردم استان دارد و پر زائر ترین امامزاده در استان است.
اردشیر آخوندی با بیان اینکه امامزاده حمزهعلی از قدیمیترین بقاع متبرکه استان از دوران صفوی است و ثبت ملی هم شده، میگوید: «امامزاده روی بلندی کوه قرار گرفته است و از قدیم مردم به شکل میآیند و اطراف آن چادر میزنند. اداره اوقاف جلوی امامزاده چند مجتمع تجاری چند طبقه و خیلی مرتفع درست کرد که این باعث شد دید نسبت به امامزاده از میان برود به طوری که اگر تا پای امامزاده بالا نروید اصلا خود بقعه را نمیبینید. بعد تصمیم گرفتند که خود بنای بقعه را خراب کنند و یکی بلندتر بسازند تا به چشم بیاید.»
به گفته وی، دو مسجد حدود ۴۰ ساله که قدمت چندانی نداشتند را به طور کامل تخریب کردند و دو دستگاه قوی پیکور بردند که لرزش فعالیتهایشان باعث شد ترکهای جدی در ساختمان ایجاد شود.
آخوندی تاکید میکند: «البته میخواستند خود بنا را خراب کنند و مدیرکل اوقاف علنا این موضوع را میگفت منتها جلویش را گرفتیم. خود من هم صبح پنجشنبه آنجا بودم و به مدیرکل اوقاف هم نشان دادم که آن قدر لرزش شدید بوده که گچهای بدنه ریخته است و ترکهای جدی در ساختمان بنا ایجاد شده است.»
با این حال مدیرکل میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری معتقد است که هنوز آسیبی به بنا وارد نشده است. بهمن عسکری سوادجانی به «قانون» میگوید: «اداره اوقاف و امور خیریه تصمیم دارد دو تا بنا بغل دست بقعه بسازد که ما تذکر داده بودیم نزدیک این بنا نروید چرا که بقعه امامزاده حمزه علی ثبت ملی شده و تاریخی است و ممکن است در اثر فعالیت دستگاههای سنگین بنای ما خراب شود. آخر هفته گذشته باخبر شدیم که دستگاهها مشغول کار شدهاند. سریعالسیر اقدام کرده و با فرمانده یگان حفاظتمان رفتیم آنجا. شکایتی هم به پاسگاه بردیم و با ماموران پاسگاه رفتیم و کار را متوقف کردیم و جمعه هم کار متوقف بود و بنا هیچ آسیبی ندیده است.»
عسکری با اعلام اینکه «شکایتی هم به دادگاه کردهایم که دیگر اطراف بقعه ما نروند و اطرافش با ماشینهای سنگین کار نکنند» میگوید: «اگر ما باخبر نمیشدیم و جلوی کار را نمیگرفتیم قطعا به بنا آسیب میزدند اما خوشبختانه هنوز هیچ گونه تخریبی انجام نشده و بنا هیچ آسیبی ندیده است. به هر حال بناهای قدیمیاگر ماشین سنگینی کنارشان کار کند وضعیتشان به هم میریزد و ترک میخورند اما خودم دیروز صبح زود بازدید کردم و شکایت هم کردیم که دیگر نزدیکتر از این نروند.»
با این حال آن گونه که در عکسهای بنا پیداست و اردشیر آخوندی هم تاکید میکند ساختمان دچار آسیبهای جدی شده است. آخوندی در این باره میگوید: «هم دستگاههای پیکور بزرگ و هم انبوه بازمانده مصالح ساختمانی در عکسها نشان میدهد که چه اتفاقی افتاده است. اصلا اداره کل میراث فرهنگی از مدیرکل اوقاف شکایت کرده است. اگر اتفاقی نیفتاده است برای چه شکایت کرده است؟»
واقعیت آن است بنایی که در فهرست آثار ملی ثبت شده و برای آن تعیین حریم شده است، هم باید حریم منظری آن رعایت شود و هم ضوابطی که در تعیین حریم تعیین میشود حکم قانون را دارد. در این ضوابط، مصوب میشود که ارتفاع ساخت بناهای مجاور تا چه اندازه میتواند باشد و گودبرداری با چه ضوابط و مشخصاتی مجاز است و استفاده از ماشینآلات سنگین چه ضوابطی دارد. ضوابطی که درمورد امامزده حمزهعلی همگی توسط اداره اوقاف نقض شدهاست. هم حریم منظری مخدوش شده و هم ضوابط مصوب حریم نقض شده است.
از سوی دیگر این اقدام نقض صریح تفاهمنامهای که سال گذشته میان سازمان میراث فرهنگی از یک سو و سازمان اوقاف و امور خیریه از سوی دیگر امضا شد نیز هست. در نشستی که میان قائم مقام سازمان میراث فرهنگی و قائم مقام سازمان اوقاف و امور خیریه نیز در این باره برگزار شد تاکید شده بود : «در بحث بهروز کردن بقاع متبرکه باید مراقب از بین نرفتن سبقه تاریخی آنها باشیم، چراکه این مسئله هم برای سازمان میراث فرهنگی و هم برای سازمان اوقاف اهمیت دارد. سبقه تاریخی با یک حرکت نوسازی و توسعه و بدون درنظر گرفتن اصول از بین میرود و این امر تبعات خوبی ندارد. به طور مثال زواری که به این بقاع میروند به دلیل عدم وجود سبقه تاریخی میتوانند برداشت شخصی خود را از سابقه و گذشته این اماکن مذهبی داشته باشند. باید با دقت مراقب تمامیاجزای بقاع متبرکه که سابقه تاریخی آن را یادآوری میکنند باشیم، اگر این سوابق تاریخی از بین برود دلایل اثبات وجود بقاع هم از بین میرود.»
اکنون باید دید که آیا سازمان میراث فرهنگی یا اداره کل میراث استان چهارمحال و بختیاری از همه ظرفیتهای قانونی لازم برای برخورد با متخلفان استفاده خواهد کرد یا خیر؟ موضوعی که میتواند در ترسیم چشمانداز پیش روی دیگر آثار تاریخی کشور تاثیرگذار باشد.