درباره «بوطیقای ساختارگرا» نوشته‌ی تزوتان تودوروف

بوطیقا در پی بررسی ویژگی‌های «سخن ادبی» و شناخت آن از میان انواع «سخن» است به این ترتیب هدف بوطیقا توصیف یک اثر واحد نیست، بناکردن قوانین عامی است که متن ادبی فرآورده‌ی آن قوانین است. شناخت قوانین عامی که ناظر بر خلق یک اثر ادبی هستند. با این همه، همچون هر نگاه و جستجوی دیگر که با متن گره خورده (و چه اندازه این جستجو دیرین و گسترده و گوناگون است) همچنان در آغاز راه خود و در ابهامی بی‌اندازه به سر می‌برد، همانا چونان چرخاندن شعله شمعی در کتابخانه بابل، آن گاه که تاریک باشد.

بوطیقا شاید بخشی از روایت‌شناسی و شاید هم پیش‌نیازی بر فهم «روایت» باشد. یا تلاشی برای تکوین چیزی شبیه الفبای اتم‌ها و عناصر برای برآوردن دانشی چون شیمی (که این‌جا روایت‌شناسی است.)

به همین دلیل است که کتاب «بوطیقای ساخترگرا» را باید کتابی درسی در «روایت‌شناسی» دانست که خواندنش همراه با چند اثر شاخص دیگر همچون اثر رولان بارت با عنوان «درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت» می‌بایست در ترم نخست هر دوره‌ آموزشی فرضی درباره روایت‌شناسی جا گرفته باشد. دست کم می‌توان گفت کمتر اثری پس از این دو نوشته شده که دست کم در بخشی از اثر خود را در نوعی از رابطه یا ارجاع به این‌ها تعریف نکرده باشد.

از سوی دیگر کتاب برخلاف آن که بوطیقا را، به عنوان شناخت قوانین سخن ادبی به معنای عام و نه یک اثر خاص، موضوع قرار داده، اما در بدنه اصلی (فصل دوم: تحلیل متن ادبی) رویکرد‌ها، چهارچوب‌ها، و حتی ابزارهایی بی‌اندازه ارزشمند و حتما ضروری برای شناخت، بررسی و حتی نقد و تحلیل هر اثر ادبی در اختیار پژوهشگر و خواننده قرار می‌دهد که به هیچ رو نمی‌توان از آن گذشت و قابی درست برای تماشای ساختار اثر ادبی ترسیم کرد.

ترجمه کتاب (محمدنبوی – نشرآگه ) ترجمه نسبتا روان و خوبی است و نشان از فهم مترجم از متن دارد اما به هر دلیل مترجم اغلب از برگردان‌های رایج برای کلیدواژگان روایت‌شناسی استفاده نکرده است. صرف نظر از این که برگردان پیشنهادی از واژه رایج بهتر یا بدتر باشد، به ویژه از آنجا که واژگان اصلی در پانویس و انتهای کتاب به فرانسه و نه انگلیسی یاد شده، ممکن است پژوهشگر حوزه را دچار تلاش بیشتر (و البته اندیشه بیشتر!) کند. صدالبته که همین بیش‌اندیشیدن و چندزبانی شدن ذهن خواننده (انگلیسی، فرانسه، و برگردان‌های گوناگون فارسی) می‌تواند دستاوردهای خوبی هم داشته باشد البته اگر موجب سردرگمی نشود.