محمدرضا شجریان: این کاری که همایون کرده، من نمی‌توانم بکنم

مسعود بُربُر، قانون– «شوق‌نامه» با اجرای گروه عبدالقادر مراغه‌ای، به سرپرستی محمدرضا درویشی و با صدای همایون شجریان رونمایی شد.

این مجموعه بازسازی ۲۴ اثر از عبدالقادر مراغه‌ای، موسیقیدان بزرگ دوره تیموری، است.

به گزارش خبرنگار قانون، محمدرضا درویشی در این مراسم با اعلام این که یک نت هم نسبت به اثر اصلی زیاد و کم نکرده‌ایم گفت: «عبدالقادر مراغه‌ای آهنگساز بوده اما در ایران کسی از او به جز رسالاتش اثری به یاد ندارد.»

این آهنگساز و پژوهشگر موسیقی افزود: «یکی از موسیقیدانان نامی ترک به  من گفت: “عبدالقادر در مراغه در آذربایجان به دنیا آمده و آذربایجان در ایران است، اما ما بودیم که روی موسیقی او کار کردیم و شما حتی او را نمی‌شناسید” و حقیقت را می‌گفت.»

عبدالقادر متولد اواسط قرن هشتم هجری و آخرین موسیقیدان وارث موسیقی کلاسیک ایران پس از فارابی، صفی‌الدین ارموی، و قطب‌الدین شیرازی است. او، که معلم ثانی در موسیقی لقب گرفته، رساله‌های مقاصدالالحان، جامع‌الالحان، شرح ادوار، و کنزالالحان را نوشته که کنزالالحان امروزه مفقود است.
موسیقی عبدالقادر تا عصر صفویه در ایران رواج داشته، اما پس از آن به تدریج فراموش شده است. همزمان با این افول در ایران، موسیقی او در عثمانی اساس و پایه آهنگسازی ترکیه عثمانی می‌شود تا حدی که آنجا لقب نیای بزرگ به او می‌دهند.
از ویژگی های موسیقی او عدم تکرار مکرر موتیف‌ها و پیش‌بینی‌ناپذیری موسیقی است.

محمدرضا شجریان می‌گوید: «در غزل از روی قافیه شما می‌توانید شعر را پیش‌بینی کنید، اما این موسیقی قافیه ندارد. نمی‌توانید حدس بزنید دو نت بعد چه اتفاقی می‌افتد.»

به گزارش خبرنگار قانون، وی در فیلم مستندی که مجتبی میرتهماسب از مراحل تهیه شوق‌نامه تهیه کرده است و در مراسم رونمایی به نمایش گذاشته شد می‌گوید: «خیلی‌ها که پایبند ردیف هستند و از موسیقی چیزی جز روایت ردیف نمی‌دانند، در مقابل این موسیقی واکنش نشان خواهند داد. درباره این موسیقی صحبت زیاد خواهد شد: هم در رد و هم در تایید. این موسقی در جهان غریبه است، اما آهنگسازان ما از این پس از آن یاد خواهند گرفت.»

محمدرضا شجریان درباره آواز در این موسیقی می‌گوید: «این کاری که فرزند خلف آواز کرده منی که پدرش هستم انگشت به دهان مانده‌ام که چه طور این کار را کرده است. این همه نفس را از کجا آورده است؟ شاید در جوانی می‌توانستم اما الان دیگر کار من نیست.»
وی که کار میکس این مجموعه را خود بر عهده داشته توضیح می‌دهد: «در این موسیقی جای نفس کشیدن خواننده نیست. عبدالقادر از صدای خواننده مثل یک ساز استفاده کرده است.»
شجریان تاکید می‌کند: «این موسیقی با کار الان ما کاملا فرق دارد چه از نظر موتیف‌ها و چه از نظر ریتم و زمان‌بندی.»
وی درباره ویژگی شعر و کلام در این موسیقی نیز توضیح می‌دهد: «در این موسیقی برخی حروف کاملا به عنوان ترنم استفاده شده است که فقط حرف است و معنایی ندارد، اما نه این که برای پر کردن کار باشد، چون به راحتی می‌شد از شعر استفاده کرد. کلام این موسیقی هر سیلابش یک نت ندارد. هر سیلاب را تحریرهای مختلف می‌دهد و کلمه را می‌پیچاند.»
استاد آواز ایران، حال و هوای این موسیقی را نیز متفاوت می‌داند و می‌گوید: «این موسیقی شنونده را فارغ از غم و شادی نگه می‌دارد. در موسیقی امروز ما می‌توانیم در یک حال و هوای شادی یا غم یا برگشت به یک خاطره نگه داریم اما این موسیقی فراتر از شادی و غم است.»
وی می‌گوید افتخار هم می‌کند که میکس این مجموعه را انجام داده است و از این که چنین موسیقی اجرا شده ابراز خوشحالی فراوان می‌کند.
مجموعه شوق‌نامه در قالب سه لوح فشرده، یک کتابچه و نت‌های آثار منتشر شده است.
به گزارش قانون، رونمایی این مجموعه روز بیست و هفتم شهریورماه ۱۳۹۰ در تالار بتهوون خانه هنرمندان ایران با حضور محمدرضا شجریان، محمدرضا درویشی، گروه عبدالقادر مراغه‌ای، همایون شجریان و مسئولان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.