زخم رودخانه اوغان ترمیم نمی‌شود

این گزارش برای روزنامه قانون نوشته شده است

مسعود بُربُر، گروه اجتماعی- اینجا رودخانه اوغان است. چند کیلومتر بالاتر هنوز کودکانی در آب این رودخانه شنا می‌کنند، اما در گالیکش جز مانداب کوچکی از اوغان چیزی نمانده است.

اوغان که در جنگل‌های کوهستانی استان گلستان، در مسیر جاده گالیکش به فارسیان جاری است از دهها چشمه کوچک و بزرگ استان سمنان و گلستان سرچشمه می‌گیرد با این حال به گالیکش که می‌رسد دیگر زیر پل‌های متعددی که روی آن احداث شده آبی جاری نیست.
بی‌آبی اما تنها زخمی که بر تن این رودخانه وارد آمده نیست. چند کیلومتر بالاتر، کنار پارک فارسیان، بر دیواره‌های رودخانه نقش چنگک‌های بیل لودر و بولدزر نشسته است.

یکی از معدن‌داران منطقه می‌گوید زمانی که شرکت جهاد نصر برای جاده‌سازی به اینجا آمد می‌خواست شن و ماسه را به قیمت بسیار پایینی از معدن‌کاران محلی خریداری کند اما بعد با کسب مجوز از منابع طبیعی به بستر رودخانه هجوم برد و از آن باتلاقی بیشتر به جای نگذاشت.
به گفته وی هم اداره منابع طبیعی و هم سازمان حفاظت از محیط زیست شهرستان مینودشت با برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه توسط این شرکت مخالفت کرده بودند اما این شرکت موفق شد از نهادهای استان مجوزهای لازم را دریافت کند. با این حال هیچ یک از مسؤولان منابع طبیعی و محیط زیست مینودشت دراین باره پاسخ روشنی به خبرنگار قانون ندادند تا بتوان این موضوع را تایید یا تکذیب کرد.
معدن‌کاران محلی می‌گویند پیش از این علیرغم درخواست‌های مکرر هرگز به بومیان منطقه پروانه برداشت از این بستر داده نشده اما اکنون هم رودخانه و هم زمین‌های کشاورزی به معدن شن و ماسه شرکت جهاد نصر تبدیل شده است.
ساکنان روستای میرزاپانگ می‌گویند جهاد زمین‌های کشاورزی‌شان را به قیمت خوبی خریده است و تنها شکایتشان رفت و آمد مکرر ماشین‌های سنگین در خیابان‌های روستا با سرعت زیاد است و شن  و ماسه‌ای که از این ماشین‌ها می ریزد. اما آیا تبدیل زمین‌های کشاورزی به معدن شن و ماسه مجاز است؟
جهانشاهی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت از محیط زیست استان گلستان در گفت‌وگو با خبرنگار قانون می‌گوید: «درباره آوردهای رودخانه‌ای، آب منطقه‌ای استان صاحب نظر است و با استعلام از منابع طبیعی و محیط زیست، محلی را با طول و عرض و عمق مشخص برای برداشت تعیین می‌کند. اگر هم زمین زراعی باشد از طریق یک کمیته فنی زیر نظر کارگروه تبصره یک ماده یک امور اراضی تصمیم گیری می‌شود. این کارگروه متشکل از معاون عمرانی استاندار، رییس سازمان جهاد، مدیر کل امور اراضی، میر کل مسکن و شهرسازی، مدیر کل محیط زیست و مدیر کل منابع طبیعی است.»
وی در پاسخ به انتقادات مطرح شده ابتدا ابراز بی‌اطلاعی می‌کند و بعد می‌گوید: «استان گلستان ویترین خبرساز مسائل زیست محیطی کشور شده است. در این استان اگر زمین را چهار متر برای برداشت مصالح بکنند داد همه در می‌آید اما در شهریار در استان تهران ۱۸۰ متر زمین را کنده‌اند و کسی حرفش را نمی‌زند.»
اما مشکل تنها برداشت شن و ماسه نیست. منتقدان می‌گویند محل برداشت‌ها نسبت به پارک حدود ۲۰۰ متر بیشتر ارتفاع دارد و با وجود بادهای معروفی که این نقطه دارد کار در این نقطه باعث هجوم آلودگی‌ها و گرد و غبار به سوی پارک شده است.
جهانشاهی ضمن تأیید وجود آلودگی‌ها می‌گوید: «اولاً موضوع به این شوری که آنها می‌گویند نیست بعد هم این که من اصلاً آنجا را جای مناسبی برای پارک نمی‌دانم. چرا که آنجا دامنه حدود شصت درجه شیب دارد. دوم این که بخش دیگرش در مسیل رودخانه قرار دارد که سیل‌گیر است. سوم هم این که اصولاً این پارک جای امن و شایسته‌ای برای خانواده‌ها نیست و فضای فرهنگی خوبی ندارد. قطعی بدانید که درآینده بسیار نزدیک  با توجه به نیاز کارخانه سیمان به خوراک و مجوزهای گرفته شده شاهد حضور سنگ‌شکن‌ها هم خواهیم بود.»
نظر معاون فرماندار گالیکش اما چیز دیگری است. سیدجلیل صفی الحسینی، با تایید این که برداشت‌ها در فاصله بسیار کمی از پارک فارسیان انجام گرفته است تاکید می‌کند که این پارک پوشش گیاهی و جنگلی دارد، یک منطقه گردشگری است و حتی اعتباراتی برای احیا و گسترش پارک اختصاص داده شده است.
وی با انتقاد از قطع درختان جنگل بدون هماهنگی با فرمانداری می‌گوید: «تعداد درختان قطع شده مشخص نیست اما گویا پنج کامیون حاوی درختان قطع شده از محل منتقل شده است.»
اهالی منطقه نیز از این رخداد راضی نیستد و می گویند چگونه درصورت قطع شدن یک شاخه درخت توسط مردم منابع طبیعی به شدت با آن برخورد می‌کند اما این شرکت برای فعالیت معدن کاوی تعداد زیادی درخت را قطع کرده است.
صفی الحسینی تاکید می‌کند که این اتفاق تبعات اجتماعی هم به دنبال داشت و برای مردم این پرسش ایجاد شد که چگونه می‌شود کندن یک شاخه برای مردم جرم باشد ولی شرکت جهاد نصر به راحتی برای قطع درختان مجوز می‌گیرد و این مجوز با اطلاع فرمانداری نیز صادر نشده است.
به گفته وی «معدن یادشده قرار بوده معدن سنگ لاشه باشد اما می‌خواسته‌اند یک سنگ شکن هم بزنند تا از مصالح آن برای ایجاد بزرگراهی که پیمانکار آن شرکت جهاد نصر است استفاده کنند.»
یکی از معدن‌کاران محلی ضمن طرح این پرسش که چرا شرکت جهاد نصر مصالح مورد نیازش را از معدن‌کاران محلی خریداری نکرده می‌گوید میزان برداشت این شرکت به حدی بیشتر از میزان نیازش است که اکنون علنا اقدام به فروش مصالح می‌کند و رقیبی جدی برای معدن‌کاران محلی است.
معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست استان گلستان در پاسخ به این که آیا شرکتی که برای اجرای پروژه جاده‌سازی مجوز برداشت می‌گیرد، پروانه فروش هم دارد یا نه ابراز بی‌اطلاعی می‌کند.
به گفته وی در مورد میزان و محل برداشت از رودخانه‌ها آب منطقه‌ای رودخانه‌ها را پایش می‌کند و اگر تخلفی در میزان برداشت، نوع برداشت، حجم برداشت و حتی مکان برداشت یا گل آلود کردن آب رخ دهد به محیط زیست گزارش می‌دهد و محیط زیست کار حقوقیش را انجام خواهد داد. در مورد زمین‌های کشاورزی هم امور اراضی راسا پیگیری و اقدام می‌کند.
با این حال هم زمین‌های کشاورزی میرزاپانگ معدن شن و ماسه شده و هم رودخانه اوغان زخم خورده است. مسؤولان محیط زیست گلستان نیز معتقدند که وقتی معدن و سنگ‌شکنی به رودخانه‌ای لطماتی وارد کرده یا آب آن را آلوده می‌کند، جریمه‌ نقدی کافی است و نیازی به ترمیم رودخانه نیست. آب رودخانه باید خودش ترمیم و پالایش دوباره را انجام دهد. البته اگر آبی باقی مانده باشد.